Щиты-калканы (Восточная Европа, XVI-XVIII вв.)

[velizariy]

Собственно последние фотографии относятся к довольно специфичному виду калканов.
Это довольно маленькие "кулачные" щиты диаметром около 30 см. Основа из лозы сделана аналогично большим калканам (может быть так переделывали некоторые привычные нам калканы), но внешне щит усилен: массивный умбон, оковка и радиальные полосы. Любопытно что полосы, умбон и оковка не являются единым целым - они не скованы. Полосы вставлены в отверстия в оковке и умбоне и обладают некоторой подвижностью. Выходит лоза скрученная в спираль играет роль упругого амортизатора при ударах. С изнанки ручка для кулачного хвата. Нередко щиты украшались монетами.
Датировки и сфера бытования в аукционных описаниях довольно сильно разнится - но скорее всего это Турция, а датировка... пока точно неясно.

[velizariy]

http://www.czernys.com/auctions_lot.php ... 23&asta=24
In legno rivestito di tessuto policromo; rinforzato all'esterno da una cupola metallica centrale, e due ghiere a bordo festonato, il tutto unito tramite robusti raggi in ferro; tre borchie quadre al centro; sul retro resti di maniglia in cuoio.
Turkey, late 18th Century, diameter 27 cm

[velizariy]

Источник с неплохим описанием: http://www.vonmorenberg.it/en/object/23 ... omana.html

[velizariy]

Примеры изнанки с рукояткой.
http://oriental-arms.co.il/photos.php?id=199 и http://oriental-arms.co.il/photos.php?id=1298

[velizariy]

А в целом, такие щиты довольно часто появляются на аукционах.
http://www.arsantik.com/arsantik.dll/sc ... NM=12&FR=4
http://oriental-arms.co.il/item.php?id=3584
http://oriental-arms.co.il/item.php?id=1767
http://oriental-arms.co.il/item.php?id=199
http://oriental-arms.co.il/item.php?id=805
http://oriental-arms.co.il/item.php?id=1298
http://www.hermann-historica.de/auktion ... b=A-50.txt
http://www.hermann-historica.de/auktion ... at52_A.txt
http://www.hermann-historica.de/auktion ... at52_A.txt
http://www.hermann-historica.de/auktion ... at54_a.txt
http://www.hermann-historica.de/auktion ... at57_a.txt
http://www.hermann-historica.de/auktion ... at57_a.txt
http://www.hermann-historica.de/auktion ... t64_AW.txt
http://www.bonhams.com/cgi-bin/public.s ... ectionNo=1
http://www.czernys.com/auctions_lot.php ... 25&asta=29#
http://antiques-arms.com/index.php?rout ... ct_id=2322
http://antiques-arms.com/index.php?rout ... ct_id=2259

[Artasir]

Калкан из собрания Турецкой камеры Дресденского музея (XVII век, саму экспозицию фотографировать запрещено, скан из каталога):

[velizariy]

Ага, есть там такой. Все никак не перенесу и оформлю раздел по кожаным и металлическим щитам.
http://forum.velizariy.kiev.ua/viewtopi ... rt=7#p1515 - вот он-же.

[Artasir]

Он, судя по описанию - деревянный, покрытый кожей. Удивляет, что при таком богатстве тиснения и покраски на кожаном покрытии простой гладкий умбон!

[velizariy]

Ну... дело вкуса заказчика/исполнителя (выше также встречаются чистые умбоны) + доп. пункт экономии при изготовлении реконструкции.

[velizariy]

Он, судя по описанию - деревянный, покрытый кожей.

Вряд-ли. В этом случае основа либо плетенная, либо он кожаный, а деревянный кружок находится под умбоном.

[velizariy]

Заметка о калканах на сайте Музея войска Польского + полезная литература по теме.
Источник: http://www.muzeumwp.pl/emwpaedia/kalkan.php

Kałkan jest to wypukła, kolista i lekka tarcza pochodząca ze wschodu, wykorzystywana głównie przez żołnierzy w takich krajach jak: Turcja, Persja oraz Indie. Popularna również w krajach arabskich oraz w Chinach i Mongolii. Wykonana najczęściej z prętów rotangu (calamus rotang) tworzących strukturę tarczy, które są zwijane w spiralny zwój z metalowym umbem po środku środku. Znane są również opisy kałkana wykonanego z prętów wiklinowych bądź figowych. Pręty łączone są ze sobą albo w jaskółczy ogon albo skośnie. Natomiast oplot wykonywano nićmi jedwabnymi (najczęściej przy tarczach paradnych) ale także, bawełnianymi, lnianymi oraz wełnianymi. Nitami mocuje się zaś sznurki imacza, którego jeden ze sznurów jest na tyle długi aby tworzył pętlę umożliwiającą zarzucenie tarczy na plecy. Bardzo często nity dodatkowo osłonięte są tarczkami metalowymi w celu zabezpieczanie (w kałkanie bojowym) bądź zamaskowania ze względów estetycznych ( przy kałkanie paradnym). Wewnętrzna część kałkana podbita jest najczęściej płótnem z wpasowaną poduszką, która umożliwia wygodniejsze trzymanie i posługiwanie się nią w czasie boju. Przeciętnie średnica kałkana wacha się od około 50 do około 60 cm.
Tarcza tego typu używana była przeważnie przez jazdę ze względu na jej podstawową zaletę czyli niewielką wagę. Mało prawdopodobne, aby używały jej ciężko opancerzone formacje wyposażone w zbroje płytowe, lustrzane bądź płytkowe, raczej przeznaczone były dla jazdy lekkiej i średniej, których uzbrojenie ochronne składało się z watowanych kaftanów bądź kolczug mających za zadanie ochronę przed cięciami ale nie przed pchnięciami ani przed bronią miotaną w postaci strzał, które rozrywały kaftany i kolczugi. Świetną ochronę przed tego typu bronią dawały natomiast kałkany. W roku 2004 w Muzeum Wojska Polskiego dokonano eksperymentu na wiernej rekonstrukcji tego typu tarczy, wykonanej przez pana Norberta Kopczyńskego i jednoznacznie stwierdzono, iż strzały z łuku nie są w stanie przebić jej na wylot. Grzęzły w ciasnym splocie, tak, że ciało wojownika nie jest zagrożone odniesieniem ran. W czasie walki można było trzymać tego typu tarcze w ręku, w którym trzymano wodze, co ułatwiało sprawne posługiwanie się bronią zaczepną.

Rys historyczny kałkana i jego typy

Kałkan jako uzbrojenie pojawił się już w VI wieku przed naszą erą, co poświadczają perskie płaskorzeźby z pałacu w Persepolis. Natomiast kolejne wizerunki tego typu tarcz pojawiają się w ikonografii perskiej w XIV wieku, natomiast jeżeli chodzi o oryginalne eksponaty znajdujące się w muzeach najstarsze możemy datować na XVI wiek. Jednakże są to pojedyncze egzemplarze, dopiero większą grupę stanowią kałkany z XVII wieku, przeważnie proweniencji tureckiej. Wynika to z tego, iż XVII wieku tarcze lekkie typu wschodniego zaczęły wchodzić na wyposażenie żołnierzy Rzeczypospolitej, szczególnie formacji jazdy pancernych wchodzących w skład autoramentu narodowego, jak również mocno rozpowszechniły się na obszarach Węgier. Wiele z nich stanowi zdobycz podczas licznych wojen prowadzonych przeciw Turcji. W Rzeczypospolitej wraz z rozwojem liczebnym jazdy średniej nastąpił wzrost zapotrzebowania na kałkan, spowodowało to import gotowych kałkanów z Turcji, ale także surowców z których następnie w miastach południowo wschodniej Rzeczpospolitej (przeważnie województwo ruskie oraz podolskie) zamieszkanych w dużej liczbie przez Ormian wytwarzano kałkany. Zdobienia różniły się od importowanych ze wschodu, bazując przede wszystkim na wzorach typowych dla Ormian polskich, a także ze sporą domieszką wzornictwa zachodnioeuropejskiego.
Poza regionalnym podziałem kałkana na typy, również możemy dzielić ze względu na zastosowanie. Wobec tego wyróżniamy kałkany bojowe, paradne oraz klejnoty.

Więcej informacji na temat kałkana znajduje się w artykułach :
1. Zdzisław Żygulski (jun.), "Kałkan - tarcza orientu" [w:] Muzealnictwo Wojskowe tom 7, Warszawa 2000, s. 147 - 170.
2. Norbert Kopczyński, "Próba rekonstrukcji kałkana bojowego na podstawie tarczy ze zbiorów Muzeum Wojska Polskiego" [w:] Muzealnictwo Wojskowe, tom 8, Warszawa 2005, s. 517 - 526.
3. Norbert Kopczyński, " Test wytrzymałości kałkana bojowego na strzały z łuku" [w:] Muzealnictwo Wojskowe, tom 8, Warszawa 2005, s. 533 - 538.
4. Zbigniew Juszkiewicz, "Wykonanie elementów stalowych do rekonstrukcji kałkana bojowego" [w:] Muzealnictwo Wojskowe, tom 8, Warszawa 2005, s. 527 - 532.
Jarosław Godlewski

[velizariy]

http://www.muzeumwp.pl/emwpaedia/kalkan-bojowy.php
Kałkan bojowy

Kałkan bojowy najczęściej ma średnicę około 50 cm, wykonany w sposób prosty, bez ozdób. Prosta konstrukcja i lekkość czyniła tarcze bardzo użyteczną dla kawalerzystów. Specyficzna konstrukcja z użyciem materiałów organicznych zapewniała pełne bezpieczeństwo przed strzałami oraz pchnięciami bronią drzewcową wojownikowi posługującemu się nią. Najprawdopodobniej nie stanowiła natomiast żadnej ochrony przed ręczną bronią palną używaną w XVII, to tłumaczyłoby słabą odporność na ogień muszkietowy oraz arkebuzowy Tatarów.

Struktura tarczy wykonana z 18 prętów drewnianych o grubości około 10 mm, przy czym zewnętrzny wykończeniowy pręt jest cieńszy i obszyty skórą. Do złączenia prętów wykorzystano nić o grubości do 1 mm. W środku umieszczono umbo drewniane o średnicy 15 cm, zasłonięte dodatkowo umbem metalowym o średnicy 20 cm pozbawionym wszelakich ozdób. Umbo metalowe do drewnianego przymocowane za pomocą nitów. Strona wewnętrzna podbita płótnem, zaś na dnie umba umieszczona poduszka, którą przytrzymuje pleciony, skrzyżowany rzemień. Imacze również wykonane z rzemienia, które przymocowane są do tarczy przy pomocy kółek. Kółka za pomocą nitów osłoniętych blaszkami przymocowano do konstrukcji prętowej tarczy. Na stronie zewnętrznej zachowały się ślady czernienia tarczy.

Średnica: 51,5 cm
Waga : 1,5 kg

Jarosław Godlewski

[velizariy]

http://www.muzeumwp.pl/emwpaedia/kalkan ... ncerny.php
Kałkan paradny (dekoracyjny) pancerny

Lekka tarcza wschodnia typu kałkan. Strukturę tarczy wykonano z kilkunastu koncentrycznie ułożonych prętów figowych. Pręty opleciono na przemian jedwabną nicią koloru karmazynowego, a także nicią srebrną, która układa się w motyw roślinny w formie kwiatów i liściastych gałązek. W środku położone umbo metalowe z wyrytowanym drobnym wzorem roślinnym. Krawędź umba ujęta w gładki otok, a pod krawędzią ozdobne frędzle ze złotej nici. Na środku umba umieszczona z masy perłowej z umieszczonymi dla ozdoby kamieniami szlachetnymi. Wokół symetrycznie rozłożone trzy ozdoby wykonane również z masy perłowej z ułożonymi w krzyż kamieniami szlachetnymi. Nitami mocuje się sznurki imacza, którego jeden ze sznurów jest na tyle długi aby tworzył pętlę umożliwiającą zarzucenie tarczy na plecy. Bardzo często nity dodatkowo osłonięte są tarczkami metalowymi w celu zabezpieczanie (w kałkanie bojowym) bądź zamaskowania ze względów estetycznych ( przy kałkanie paradnym). Trzy kolejne ozdoby z masy perłowej umieszczone przy krawędzi. Właśnie te ozdoby mają maskować nity imaczy. Dodatkowo przy krawędzi umba, na tarczkach miedzianych, wykonane również z masy perłowej cztery ozdoby okrągłe. Poniżej ułożone na przemian czworokątne ozdoby, także na miedzianych tarczkach.

Kałkany paradne najczęściej transportowano w specjalnych pokrowcach skórzany, w który wkładano kałkan, natomiast pokrowiec dodatkowo wkładano w pokrywy miedziane. W Rzeczypospolitej wraz z rozwojem liczebnym jazdy średniej nastąpił wzrost zapotrzebowania na kałkan, spowodowało to import gotowych kałkanów z Turcji, ale także surowców z których następnie w miastach południowo wschodniej Rzeczpospolitej (przeważnie województwo ruskie oraz podolskie) zamieszkanych w dużej liczbie przez Ormian wytwarzano kałkany. Zdobienia różniły się od importowanych ze wschodu, bazując przede wszystkim na wzorach typowych dla Ormian polskich, a także ze sporą domieszką wzornictwa zachodnioeuropejskiego.

Średnica: 62 cm
Waga: 3,18 kg
Jarosław Godlewski

[velizariy]

Чехлы для хранения и транспортировки калканов.
http://www.muzeumwp.pl/emwpaedia/pokrow ... kalkan.php
Pokrowiec skórzany na kałkan

Pokrowiec wraz z pokrywą miedzianą stanowi jeden zespół elementów, których zadaniem było ochrona przed warunkami atmosferycznymi lekkiej tarczy typu wschodniego zwanej kałkanem. Wykorzystywany przez oddziały jazdy pancernej (średniej). Najprawdopodobniej jego przeznaczeniem było zabezpieczenie kałkanu paradnego, jako bardziej cennego i podatniejszego na zniszczenia wynikające z warunków atmosferycznych. Pokrowiec oraz pokrywa miedziana zapewne znajdowały się na wozie, który był w posiadaniu każdego towarzysza pancernego i jego pocztu.
Pokrowiec na lekką tarcze typu wschodniego kałkan, wykonany ze skóry w kolorze brązowym. Wyprofilowany do tarczy w postaci stożka. W celu wzmocnienia stożka, aby skóra nie załamywała się, gdy pokrowiec jest pusty umieszczono osiem promieniście rozchodzących się wzmocnień złączonych u szczytu strony wewnętrznej. Strona wewnętrzna wyprawiona w formie zamszu. Od strony zewnętrznej wytłoczone w skórze promienie rozchodzące się koliście. Na środku umieszczone ornamenty roślinne wpisane w koło podzielone na cztery ćwiartki. W każdej ćwiartce znajduje się jeden liść. Krzyż rozdzielający koło na ćwiartki wykonany jest ozdobnie i zawiera w sobie motywy roślinne. Średnica zdobienia ażurowego na szczycie około 21 cm.
Pokrowiec na kałkan wytwarzano na terenach Rzeczypospolitej przeważnie w południowo-wschodnich miastach, gdzie znajdowało się wielu Ormian oraz Greków, takich jak Lwów czy Kamieniec Podolski leżące w województwach ruskim oraz podolskim. Mogły być też importowane z Turcji.
Średnica pokrowca : 60 cm
Jarosław Godlewski

--------------
http://www.muzeumwp.pl/emwpaedia/pokryw ... kalkan.php
Pokrywa miedziana na kałkan

Pokrywa miedziana wraz z pokrowcem stanowiła zespół elementów mających za zadanie osłonę kałana, to jest lekkiej tarczy typu wschodniego przed warunkami atmosferycznymi. Ekwipunek tego rodzaju wchodził na wyposażenie towarzyszy pancernych oraz ich pocztów. Pokrywę przewożono zapewne na wozie taborowym, który przypadał na jednego towarzysza oraz jego poczet.
Pokrywa wykonana z blachy miedzianej profilowanej w formę stożka, co odpowiada formie kałkana. Krawędzie pokrywy zawinięte wokół drutu. Pokrywa połączona z dnem za pomocą zawiasu, który zamocowany przy pomocy miedzianych nitów. Dno płaskie z krawędzią wykończoną tak, jak górna część czyli krawędź zawinięta wokół drutu. Po przeciwnej stronie zawiasu znajduje się zamknięcie w formie uszka przez który można przełożyć skobel bądź zamknąć przy pomocy kłódki.
Pokrywy na kałkan wytwarzano na terenach Rzeczypospolitej przeważnie w południowo-wschodnich miastach, gdzie znajdowało się wielu Ormian oraz Greków trudniących się produkcją uzbrojenia orientalnego, takich jak Lwów czy Kamieniec Podolski leżące w województwach ruskim oraz podolskim. Wiele zapewne z nich wraz z kałkanami były importowane z obszarów państwa Otomańskiego.

Średnica : 68,5 cm
Wypukłość : 25,5 cm
Waga: 8,7 kg
Jarosław Godlewski

[velizariy]

http://turcica.museum-kassel.de/202876/ ... bjekt.html
Rundschild mit Umflechtung aus ungefärbter Baumwolle

Inventar Nr.: KP B XVII.392
Bezeichnung: Rundschild mit Umflechtung aus ungefärbter Baumwolle
Künstler / Hersteller: unbekannt
Datierung: Ende 17. Jahrhundert
Sammlung: Kunsthandwerk und Plastik
Objektgruppe: Ausrüstung und Defensivwaffen
Geogr. Bezug: Osmanisches Reich
Material / Technik: Mittelplatte aus Holz, Ruten in 17 Windungen, umflochten mit ungefärbter Baumwolle, am Rand des Schildes Ledereinfassung.
Runder, flach gewölbter Schild aus vermutlich Weidenruten, die in 17 Windungen (um die letzte Windung ist eine Einfassung aus Leder gelegt) um eine Mittelscheibe aus Holz gelegt sind und mit ungefärbter, feiner Baumwollfaser umwickelt/umflochten ist.
Technik der Schildherstellung: ungefärbte Baumwollgarnstränge, die in regelmäßigen Abständen auf der hölzernen Mittelscheibe befestigt und von dort aus um die Ruten geflochten wurden. Die einzelnen Ruten wurden somit fest eingeflochten. Die äußerste Lage/der äußerste Ring ist mit Leder eingefasst.
Holzmittelteil zur Außenseite mit einem eisernen Buckel verstärkt, der mit vier Niete befestigt ist. Darunter tritt ein nicht näher bestimmbarer grünblauer Stoff hervor (vermutlich nicht Wolle und nicht Baumwolle). Er ist zackenförmig ausgeschnitten.
Die Schildinnenseite ist komplett ausgekleidet mit lose gewebtem Baumwollgewebe (Leinwandbindung), das von der Ledereinfassung am äußeren Rand eingefasst wird. Das Baumwollgewebe überspannt auch den Holzkern des Schilds, der durch das Gewebe hindurch erahnbar ist. Im Bereich des hölzernen Mittelteils ist innen ein rechteckiges Kissen aus bläulichem Stoff eingenäht, das mit einem unbekannten Material gefüllt ist. An den vier Ecken des Kissens sind Eisennieten mit Ringen angebracht, die das Schild durchstoßen und auf der Vorderseite des Schildes als unregelmäßig platzierte Nieten erkennbar sind. Sie halten nicht nur das Kissen in seiner Position, sondern durch die Ringe sind auch geflochtene Lederbänder geführt, die kreuzweise über dem Kissen verlaufen und wohl als Führung für den Unterarm dienten (?). An je zwei weiteren, das Schild durchstoßenden Nieten sind zwei weitere geflochtene Lederriemen angebracht. Einer muss im Bereich des Ellenbogens des Kämpfers zu liegen gekommen sein, den anderen konnte der Kämpfer mit der Hand umfassen (?). Zwei weitere ungenutzte Nieten mit Ringen dienten evtl. der Befestigung des Trage- oder Aufhängegurts. (16.10.12 JD)
Maße: 1712,2 g (Gewicht)
9,5 cm (Höhe)
52 cm (Durchmesser)
Katalogtext:
Osmanische Schilde bestehen aus leichten Materialien, erreichten aber durch ihre Fertigungstechnik eine große Festigkeit und boten trotz ihrer Biegsamkeit optimalen Schutz. Um eine Mittelscheibe aus Holz sind konzentrisch Rutenbündel gelegt, die mit radial geführten Baumwollfäden straff umflochten werden. Der eiserne Schildbuckel deckt die Mittelplatte nach außen hin ab. Innen federt ein viereckiges Kissen die Wucht der Hiebe ab. (15.10.12 AS)
Quellen:
Inventar Armatur- und Wachszimmer um
1780 (B XVIIa), S. 4, Nr. 48